Nghèo đói đã và đang “ám ảnh” châu Phi, đẩy châu lục này vào nghịch lý “giàu” nhưng vẫn “nghèo”. Hôm nay, chúng ta hãy cùng tìm hiểu tại sao châu phi nghèo như vậy?
Hi vọng những thông tin này sẽ giúp các bạn hình dung rõ hơn về các châu lục trên thế giới và có có thêm kiến thức về vấn đề liên quan đến môn Địa lí này.
Sơ lược về Châu Phi
Châu Phi là lục địa lớn nhất trong ba lục địa nổi ở phía nam của Trái đất. Châu Phi là một lãnh thổ rộng lớn, bao gồm các đảo, có diện tích hơn 30,2 triệu km vuông, nằm giữa chí tuyến và chí tuyến.
Vị trí địa lý của Châu Phi
Châu Phi được ngăn cách với Châu Âu bởi Biển Địa Trung Hải và được nối với Châu Á bằng một mảnh đất nhỏ rộng khoảng 130 km bởi eo đất Suez (được gọi là kênh đào Suez).
Tọa độ địa lý của Châu Phi nằm trong khoảng từ 37o21 ‘vĩ độ Bắc đến 34o51’15 vĩ độ Nam, và đường bờ biển dài 26.000 km.
Khí hậu Châu Phi
Vị trí địa lý này có nhiều ý nghĩa đối với điều kiện tự nhiên và khí hậu của lục địa cũng như các điều kiện kinh tế xã hội. Châu Phi có khí hậu nóng quanh năm (trung bình trên 20 độ C).
Lượng mưa ở đây rất ít, thậm chí ở nhiều nơi, và càng về gần hai vùng nhiệt đới, mưa càng ít. Kết quả là, các vùng sa mạc và bán sa mạc lớn đã hình thành trên bề mặt châu Phi, kéo dài đến tận đại dương.
Địa hình Châu Phi
Toàn bộ lục địa Châu Phi có thể coi là một cao nguyên khổng lồ với độ cao trung bình 750m. Địa hình Châu Phi chủ yếu gồm các cao nguyên và bồn trũng, ít núi cao và ít đồng bằng.
Sự nâng lên phía đông đã làm nứt nền móng và hình thành các thung lũng sâu và các hồ dài và hẹp.
Môi trường tự nhiên của Châu Phi
Môi trường tự nhiên của Châu Phi đối xứng nhau trên đường xích đạo. Các môi trường chính gồm:
- 1 môi trường xích đạo ẩm (rừng rậm),
- 2 môi trường nhiệt đới (rừng thưa và xavan),
- 2 môi trường hoang mạc (hoang mạc và bán hoang mạc),
- 2 môi trường Địa Trung Hải Bắc Cực và Nam Cực (cây bụi).
Tại sao Châu Phi nghèo?
Trong lịch sử, hầu hết các quốc gia đều phải đối mặt hoặc sống trong cảnh nghèo đói.
“Của cải” chỉ xuất hiện khi cơ sở hạ tầng giao thông phát triển, an toàn và ổn định, công nghiệp sản xuất quy mô lớn.
Những điều kiện này đã tạo điều kiện cho kinh tế phát triển và tích lũy được nhiều của cải vật chất.
Châu Phi được coi là một quốc gia giàu tài nguyên với trữ lượng khoáng sản và kim loại quý phong phú.
Nhưng tại sao châu Phi lại nghèo? Các nhà nghiên cứu và chuyên gia phân tích một số nguyên nhân dưới đây:
Điều kiện tự nhiên của Châu Phi khắc nghiệt
Khi chúng ta nghĩ về Châu Phi, chúng ta thường nghĩ đến những người da đen và sa mạc.
Tuy địa hình của châu Phi không phải 100% là sa mạc nhưng chính khí hậu khắc nghiệt đã khiến nền kinh tế của châu lục này đi vào bế tắc.
Nơi này có rất ít đồng bằng, các đồng bằng nhỏ có khí hậu khô hạn, ít mưa, thậm chí không có mưa ở nhiều nơi quanh năm khiến tình trạng hoang vắng ngày càng gia tăng.
Hậu quả là nông nghiệp kém phát triển, không có điều kiện canh tác dẫn đến tình trạng thiếu lương thực, thực phẩm và nước sạch hầu như ở khắp mọi nơi.
Điều kiện kinh tế – xã hội của Châu Phi
Dân số Châu Phi gia tăng quá nhanh
Chính sự gia tăng dân số quá nhanh đã kéo nền kinh tế của các nước châu Phi đi xuống nhanh chóng.
Theo tìm hiểu, số người nghèo trên lục địa châu Phi đã tăng từ 278 triệu lên 413 triệu người, và các nỗ lực xóa đói giảm nghèo của Liên hợp quốc đang đứng trước nguy cơ “phá sản” tại đây.
Châu Phi hiện có dân số gần 1,4 tỷ người và tỷ lệ gia tăng dân số ở mức cao. Châu lục này có dân số lớn thứ hai trên thế giới, với chỉ khoảng 56% dân số trong độ tuổi lao động, phần còn lại chủ yếu là trẻ em.
Do đó, người thành niên trong độ tuổi lao động phải hỗ trợ 1,3 người phụ thuộc. Thậm chí, ở nhiều nơi ở châu Phi, việc trẻ em mồ côi và phải bươn chải trên những vùng đất khô cằn không phải là chuyện hiếm.
Nguyên nhân khiến châu Phi nghèo cũng là do dân số tăng nhanh và trình độ dân trí thấp dẫn đến không đảm bảo được các yếu tố phát triển cơ bản như giáo dục và chăm sóc y tế, bệnh tật, tệ nạn xã hội như HIV / AIDS.
Kinh tế Châu Phi phát triển chậm chạp
Tại sao Châu Phi vẫn là một châu lục được biết đến với sự phong phú về tài nguyên thiên nhiên, những nguồn tài nguyên và trữ lượng quan trọng nhưng lại nghèo nàn.
Nó chiếm 90% khoáng chất kim cương, 87% cobalt, 67% vàng,> 70% mangan và photphat, 37% uranium, v.v.
Ngoài ra, các hệ thống sông tương đối lớn có thể có tiềm năng về thủy điện. Nhưng tại sao châu Phi lại nghèo?
Với lợi thế về tài nguyên, các quốc gia châu Phi thực sự hoàn toàn có đủ khả năng để phát triển kinh tế. Một số lý do được đưa ra là:
- Nguồn lực phân bổ không đồng đều và chỉ tập trung xây dựng một số lĩnh vực nhất định. Do đó, một số quốc gia ở Bắc và Tây Phi giàu tài nguyên thiên nhiên, trong khi những quốc gia khác ở Nam Phi và Đông Phi lại nghèo tài nguyên.
- Việc khai thác tài nguyên không hợp lý dẫn đến cạn kiệt tài nguyên và kém hiệu quả. Ngành công nghiệp chủ yếu dựa vào phát triển nguyên liệu thô, giá trị kinh tế xuất khẩu không cao. Ngược lại, các nước xuất khẩu nguyên liệu thô, nhưng đôi khi vẫn nhập khẩu các mặt hàng và nguyên liệu tinh chế đắt hơn nhiều.
Cơ sở hạ tầng Châu Phi không chắc chắn
Tình trạng đói kém xảy ra ở những nơi có hệ thống điện, nước và mạng internet ổn định. Đây là điều kiện tiên quyết cho sự phát triển của một vùng.
Phần lớn châu Phi có cơ sở hạ tầng yếu kém, từ giao thông, lưới điện đến các nhà máy sản xuất.
Đây là nguyên nhân quan trọng khiến châu Phi nghèo và kinh tế khó phát triển.
Vì vậy, để ổn định kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, xóa đói giảm nghèo, cần xây dựng kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng phù hợp để tạo đòn bẩy cho nền kinh tế.
Châu Phi bị ảnh hưởng bởi chiến tranh trong lịch sử
Cho đến giữa thế kỷ XX, châu Phi là thuộc địa của các nước tư bản châu Âu và bị khai thác, bóc lột tài nguyên gay gắt. Nhưng tại sao châu Phi, đã nắm quyền trở lại, vẫn nghèo?
Các quốc gia châu Phi mặc dù là các quốc gia độc lập nhưng vẫn phụ thuộc vào các cơ quan nước ngoài hoặc chính phủ, năng lực quản lý thấp và kém hiệu quả.
Ngoài ra, chiến tranh, khủng bố, xung đột sắc tộc và các cuộc nội chiến đang diễn ra khiến tình hình an ninh trật tự ở châu Phi luôn trong tình trạng đáng lo ngại.
Vì vậy, trên lãnh thổ các nước châu Phi thường có sự hiện diện của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc hoặc các cường quốc quân sự.
Một số giải pháp để Châu Phi có thể nâng cao kinh tế
Chính môi trường địa lý của châu Phi đã mang lại nhiều khó khăn cho sự phát triển, nhưng cũng có nhiều điều kiện để thay đổi tình trạng đói nghèo. Một số biện pháp được thực hiện như sau:
- Thực hiện các bước để giảm gia tăng dân số tự nhiên ở châu Phi đồng thời giảm các vấn đề xã hội liên quan (ví dụ như HIV / AIDS).
- Đầu tư công tâm và hợp lý vào xây dựng cơ sở hạ tầng. Tiếp theo là nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường tự nhiên và tránh khai thác quá mức, dẫn đến tình trạng sa mạc hóa ngày càng gia tăng ở châu Phi.
- Phát triển và sử dụng hợp lý các nguồn lực khác nhau để đạt được lợi ích kinh tế và tránh tình trạng cạn kiệt quá mức.
- Rút kinh nghiệm quản lý của các bậc tiền bối, xây dựng các chính sách có lợi cho phát triển kinh tế và ổn định xã hội.
- Các nước châu Phi cần đoàn kết, giảm bớt chiến tranh và tăng cường hợp tác trong lĩnh vực thăm dò và phát triển tài nguyên.
- Do vị trí địa lý, khí hậu khô cằn không có lợi cho nông nghiệp nên cũng cần có các biện pháp tưới tiêu để cải thiện điều kiện môi trường của quá trình sản xuất.
Trên đây là câu trả lời cho câu hỏi tại sao Châu Phi nghèo. Để một lục địa vững mạnh, các quốc gia của nó cần có nền kinh tế ổn định.
Nếu họ muốn phát triển bền vững thì đây là vấn đề lớn không chỉ ở châu Phi mà tất cả các châu lục khác.
Hi vọng bài viết này sẽ giúp bạn có thêm thông tin về châu lục “giàu” mà “nghèo” này.